“Meu querido amigo” era un saúdo recorrente de Manolo, que dalgún xeito identifica o innumerable número -cento corenta e catro mil- dos seus amigos, e que ao mesmo tempo vén dicir quen era el e canto significaba na súa vida a amizade, a convivencia ou a estima. En calquera encontro ou reencontro tiña unha anécdota que lembraba aquel momento máis significativo que marcara a relación cun determinado profesor ou persoeiro, consecuencia da súa maneira de ser, tan observador e de gran sensibilidade. Se eu soubese quen es ti, lector deste sinxelo relatorio incorporado á feliz idea dun libro que garde e conserve a súa memoria, establecería contigo un coloquio do tema que fose o teu centro de interese ata onde eu puidese contribuír, porque Manolo Regueiro Tenreiro era un home moi polifacético tanto polos seus coñecementos e formación como polo seu humanismo pedagóxico que, para min, era o de máis valor e o que, sen temor a equivocarme, mellor definiría a súa vida e obra.
Tiven a sorte de manter unha longa relación con aquel rapaciño de Perbes xa desde a común infancia, dado que coincidimos nun internado por razón de estudo no Seminario de Santiago, despois interrompida como consecuencia do diferente camiño nos estudos superiores ou orientación profesional e, posteriormente, durante os dezaoito anos que me retivo Hispanoamérica.
Sempre foi un rapaz inquieto e sen acougo, intelixente e líder, sinxelo e traballador, con “chispa” e colaborador. De todo isto que digo teño as miñas dúbidas no de líder, pois seguramente non sería a definición máis axeitada á súa condición. Creo que non tiña madeira de liderado aínda que actuase como tal; máis ben destacaba o seu ser diferente e chamábanos a atención o que facía, por ser especial, razón pola que foi rebautizado co nome de “Marrete”, pola súa familiaridade e empatía, que viña sendo un acrónimo sacado do seu nome e apelidos. Acabou sendo o seu nome recorrente entre os amigos e compañeiros de infancia, mesmo lle acaía pola súa diferenza e aspecto miúdo e extrovertido. Sempre estivo presente en todos os amigos, e el tamén se sentiu unido afectivamente ao grupo participando nalgunhas xuntanzas de condiscípulos, cando lle era posible. Aquela convivencia intensa marcou o devir das nosas vidas, polo seu mimetismo; sempre tiña historias e anécdotas para contar, sobre todo dedicadas aos profesores ou directores, que el matizaba con oportunas ocorrencias. Aquel “Marrete” era moito “marrete”.
Esta longa etapa de relacións en anos de primeira formación e convivencia regulamentada provoca aínda hoxe que en moitos reencontros do grupo numeroso de amigos sigamos realimentando aqueles sentimentos de afecto, aínda despois do seu pasamento, que veu precedido dunha longa enfermidade, con momentos moi críticos, que el lembraba con gran sentido do humor dicindo que xa estivera na barca de Caronte, coma se el mesmo formase parte da mitoloxía grega.
Houbo unha segunda etapa que intensificou a nosa relación despois da paréntese que supuxo a miña estancia en América, da que temos falado en repetidas ocasións pola súa valoración doutras culturas. Foron unhas circunstancias que obrigaron a un novo e intenso contacto persoal que se intensificou en virtude da relación anterior.
Neste momento foi cando eu puiden coñecer a cara máis profesional de Manolo, como educador e político. Era educador-investigador por vocación e político por obriga, coma quen di, á forza. Como dixen antes, non era un líder en senso estrito; tampouco, pola mesma razón, era político, pero si realizou un intenso labor sociocultural que o deixou nun pedestal en Galicia. A política lingüística en Galicia ten un antes e un despois con Manolo Regueiro como director xeral.
O meu regreso a Galicia e o facerme cargo da área cultural e de relación cos socios dentro da Cooperativa Feiraco motivaron este reencontro. Con el conseguín un importante apoio para levar a cabo a galeguización da Cooperativa. Gustoulle o plan e cónstame que algunhas veces fixo referencia a el publicamente; tratábase de usar o galego como vehículo de comunicación dentro da empresa, tanto cos socios como cos traballadores, e tamén na comunicación cara a fóra.
Manuel Regueiro e o Conselleiro Celso Currás visitan Feiraco
A revista bimestral que editabamos integramente en lingua galega foi unha boa oportunidade de conexión cos socios, por usar a nosa lingua tivemos algunhas axudas económicas nas diferentes convocatorias da Administración. Grazas a iso se mantivo como medio de divulgación e de proximidade aos socios durante o resto dos anos da vida de Feiraco. A Dirección Xeral de Política Língüística, baixo o seu mandato, sempre nos apoiou e nos axudou a ter unha orientación máis progaleguista.
Cando a Xunta de Galicia, a través de Política Lingüística, convocou cursos de iniciación e perfeccionamento da lingua galega, a Cooperativa sempre promoveu esta iniciativa entre os seus socios e traballadores. Fixemos moitos destes cursos, e na entrega de títulos sempre participou Manolo e nalgunhas ocasións mesmo o conselleiro, Celso Currás.
O primeiro deles, de iniciación á lingua galega, foi de 60 horas e tivo lugar na sede da Cooperativa en Ponte Maceira, en outubro de 1995, coa participación de 26 alumnos entre socios e traballadores. No acto de clausura e entrega de diplomas acreditativos participou Manolo Regueiro, quen manifestou que, desde a súa Dirección, dentro da Consellería de Educación e Orientación Universitaria, se pretendía “manter a estrutura básica do galego familiar que se fala na casa e mesmo ir adiantando no coñecemento do idioma normativizado e que en Galicia convivan o galego e o castelán, o que suporá unha riqueza para todos á hora de ir polo mundo adiante”. Felicitou aos participantes polo resultado acadado e prometeulles un novo curso de perfeccionamento da lingua galega.
Cumpriu a súa palabra, xa que se realizou no mes de marzo seguinte, ademais doutro de iniciación no mes de setembro. Deste xeito fóronse sucedendo cursos nos anos vindeiros que contaron sempre co apoio do director xeral.
Supuxeron un paso máis cara a universalizar o coñecemento da lingua galega os cursos que organizou Feiraco coa colaboración do Concello de Negreira, aproveitando as instalacións do Instituto. Pretendía o director motivar aos concellos e a nosa foi unha experiencia piloto. Desde entón, os cursos foron no Instituto ou na Casa da Cultura de Negreira, pero Manolo Regueiro sempre estivo alentando a iniciativa. A clausura do último destes cursos, IV de perfeccionamento, celebrouse nas instalacións da Cooperativa Feiraco en Ponte Maceira o 21 outubro 1998, sendo eu animador cultural e, anos máis tarde, o seu presidente.
Outro fito importante na miña relación persoal con Manolo foi a publicación do seu libro “Modelo harmónico de relación lingüística. Estudo en Galicia”, que tiven ocasión de coñecer polo miúdo participando na súa corrección e no acto de presentación en Santiago de Compostela.
No limiar do libro -“Metodoloxía e contido”- xa se manifesta Manolo Regueiro Tenreiro situando o punto de partida, ao dicir o seguinte: “Existe unha gran produción de estudos sobre a identidade dos pobos, a súa cultura e as súas formas lingüísticas. As formas de linguaxe e a súa relación foron consideradas moitas veces como fonte de conflictos sociais; sen embargo, tamén existe a convicción de que poden ser orixe de promoción social, citando a Argente Giralt: ‘A diversidade lingüística e cultural é unha fonte de riqueza para a experiencia humana, posto que a amplía e a dota de distintos referentes e perspectivas’”.
Pero hai un parágrafo especial que me gustaría subliñar porque define moi ben a Manolo e seguramente tamén reflicte o que máis influíu nesta sintonía e afinidade que medrou entre nós. En todo caso, xa era evidente porque me manifestou sempre a súa sensibilidade polo cooperativismo e era admirador da presenza de Feiraco no medio rural e, de paso, de Jesús García Calvo, o fundador da Cooperativa, co que tamén fixo unha boa amizade e coincidía con el en moitas ideas.
Transcribo o parágrafo: “As cuestións formuladas en torno ao bilingüismo teñen unha concreción específica en Galicia, para onde se preconiza -coherente co modelo exposto- un bilingüismo harmónico e se enfatiza a súa aplicación no tratamento das actitudes lingüísticas para lograr unha convivencia cooperativa e fructífera das dúas linguas presentes na comunidade”.
Partindo de que en Galicia existe unha clara tendencia a un comportamento lingüístico bilingüe, entende por harmonía a tarefa de poñer en conformidade, en consonancia, as funcións e os usos sociais do galego e do castelán para que concorran ao enriquecemento xeral; a harmonía supón un esforzo por superar os prexuízos e vellos esquemas históricos, a atención aos datos sociolingüísticos, o coidado na transmisión de mensaxes e, sobre todo, a limpeza no cumprimento das normas.
Este libro tivo outra edición en lingua castelá no ano 2001, cunha presentación en Madrid na que tamén tiven a honra de participar acompañado do meu fillo David, a quen Manolo lle dedicou un exemplar.
Como dixen, de Manolo podíanse dicir moitas cousas. Neste momento, xa que se trata de renderlle unha xusta homenaxe, quero destacar a súa parte máis humana, que foi moi coherente na súa vida con principios de solidariedade, cooperativismo e tolerancia, motor dunha convivencia harmónica.
Por ser tan latinista teriamos que dedicarlle aquela frase de Séneca: “Nemo patriam quia magna est amat, sed quia sua”. Amaba a Galicia, era a súa patria.
Diante, Montes. De pé, segundo pola dereita, Regueiro
