Non é fácil escribir sobre un amigo, e sobre todo se morreu, porque un corre o risco de coller o “botafumeiro” e non parar. Fraco favor lle faría a Manuel Regueiro Tenreiro (Perbes, 1943 - Lugo, 2019). Vou intentar ser fiel á miña memoria e facer unha semblanza dunha persoa boa e xenerosa. Agradezo a Xulio Xiz a oportunidade de recordar ao Profesor Regueiro.
No ano 1966 foi cando coñecín a Manolo Regueiro. Eu acababa de entrar en comúns, na Facultade de Filosofía e Letras da Universidade Pontificia de Salamanca, e Manolo estaba a piques de rematar a carreira de Filosofía Pura, como se decía entón. Non tivemos moitos encontros porque os “maiores” facían pouco caso dos “pipiolos” que acabábamos de entrar. Ben é verdade que o feito de ser galegos, e lonxe da terra, fixo que nos víramos nalguna ocasión con motivo dalgunha celebración festiva. Tamén nalgunha asamblea que en aqueles tempos abundaban por razón obvias.
Rematou os seus estudos, buscou traballo en Centros de Ensino e Institutos en Soria, Armenteros, Guijuelo e… perdinlle a pista ata que “apareceu” como Profesor Agregado de Filosofía no Instituto Juan Montes no que eu me atopaba, como Profesor interino de Filosofía, desde a súa creación no curso 1972-73. Resalto o de interino porque aí é onde incidiu Regueiro na vida de moitos de nós.
Presidindo comida en Salamanca
Explícome. Moncho Regueira, Catedrático de Filosofía do Instituto Virxe dos Ollos Grandes, dun xeito totalmente altruísta, axudounos a preparar as oposicións, resolvendo dúbidas, facendo temas que compartíamos, pero sobre todo preparando o exame práctico de “Comentario de textos”. Tanto foi así que nas oposicións, que pouco a pouco fomos aprobando todos os interinos dos Institutos de Lugo, chegouse a falar do “esquema Lugo” dos comentarios, cousa que sen dúbida lle debíamos ao Profesor Regueira. Hei de dicir que o esquema logo pasou aos nosos alumnos.
Pero Lugo tivo a desgraza, si, desgraza, de que o Profesor, o Mestre Regueira marchase para o Instituto Valle Inclán de Pontevedra, cidade na que desenvolveu a Semana de Filosofía, que todavía hoxe perdura.
E Manolo Regueiro, dalgún xeito, substituíu a Moncho Regueira. Seguimos preparando os temas, facendo reunións periódicas de Profesores de Filosofía, xa estendidas a Profesores de toda a Provincia, e cun cambio notable e importante: A estas reunións, que se transformaron en auténticos Seminarios de pensamento filosófico, eran invitados Profesores de Filosofía non só de Institutos senón Catedráticos de Universidade. Podo citar, e seguro que me esquezo de algún, a Carlos Amable Baliñas, Esperanza Guisán, Adela Cortina, Aranguren, Sergio Rábade, Ángel Gabilondo… D. Sergio, lucense de Saavedra, veu moitas veces, porque tiña amizade con Regueiro e con Antonio Calvo, e sempre atendía a nosa solicitude. Moi interesantes estes encontros porque era un xeito de estar reciclándonos constantemente, ademais de vernos e comentar temas filosóficos e non filosóficos.
Tiñan ademais unha proxección social porque, ou ben algúns destes Profesores impartían algunha conferencia pública, ou ben eran entrevistados polos medios de comunicación lucenses co cal en Lugo se falaba do pensamento Filosófico.
Dentro desta proxección social destacaría a conmemoración que fixemos do nacemento de Ortega y Gasset, no que ademáis de publicar un opúsculo con ese motivo, solicitamos do Concello que se puxese o seu nome a unha rúa, cousa que nos foi concedida pola Corporación do momento.
As oposicións, motivo primeiro das xuntanzas, foron superadas por todos os Profesores e polo tanto era importante buscar un nexo de unión entre todos. E así naceu a Asociación de Filosofía “Doxa”, na que Regueiro tivo moito que ver. Hoxe, grazas ao traballo de moitos Profesores dos Institutos de Lugo, perdura e podemos ler artigos sobre “res varia” no diario El Progreso. Non hai moito publicaron un libro, patrocinado pola Deputación Provincial, no que se recollen todos os artigos.
Pero a carreira profesional de Manuel Regueiro non se detén; preséntase á opción de acceso ao corpo de Catedráticos, obtén a praza, e ten que marchar de Lugo. Pero cando pode, despois de pasar por Ferrol e por Vilalba, volve a Lugo ao Instituto Ánxel Fole, no que permanecerá ata a súa xubilación.
Non coñezo o que fixo nos Institutos de Ferrol e de Vilalba, pero coñecendo ao Profesor Regueiro poido sospeitar que fixo o que logo faría cos alumnos e compañeiros do Instituto Ánxel Fole: Traballar en temas de actualidade (a Constitución de 1978, o Estatuto de Autonomía de Galicia e a Carta de Dereitos Fundamentais da Unión Europea), sempre en relación coa Filosofía e co temario a estudar, co fin de mostrar a necesidade e importancia do pensamento filosófico, e tamén un xeito de introducir ao alumnado na necesidade crítica co fin de superar o pensamento único.
Hai un dato salientable, penso que forma parte da historia da didáctica da Filosofía en Galicia, como foi o feito da confección de dous libros de texto: para o curso terceiro de B.U.P., “Introducción á Filosofía” (1979), e unha “Historia da Filosofía” (1980) para o C.O.U. Son os primeiros textos en Galego de Filosofía feitos coa colaboración de varios Profesores, sendo a alma máter Ramón Regueira. Por suposto Manuel Regueiro é un dos colaboradores. Están publicados na Editorial Galaxia. Son dous libros que serviron, e espero que sigan servindo, de guías para aqueles que se acercan á Filosofía no bacharelato.
Pero a Política chamou a súas portas, xa que no ano 1988 (Goberno de Fernando González Laxe) foi Subdirector Xeral de Inspección e Reforma Educativa, e no primeiro Goberno de Fraga foi nomeado Director Xeral de Política Lingüística (1989 - 2000). Nesta Dirección Xeral acuñou o termo “Bilingüismo Harmónico” para referirse á convivencia existencial do galego e do castelán na comunidade Galega.
Unha vez deixado o seu labor en Política Lingüística, pasou a Director dun centro de gran prestixio como é o Centro Ramón Piñeiro. Aquí buscou a colaboración de prestixiosos filólogos e críticos literarios, como é o caso, entre outros, do profesor Alonso Girgado, a quen coñecera en Lugo sendo Secretario do Instituto Juan Montes e Luis Alonso Director. Tampouco esqueceu a Filosofía e o pensamento Humanista, e por iso non é de extrañar que tivese como colaborador a un Profesor de Filosofía, que empezou en Lugo e rematou a súa carreira profesional en Santiago, Ramón López Vázquez.
Son innumerables as publicacións que se fixeron na súa época, sobre todo de recuperación de revistas e libros que formaban parte da historia do humanismo galego e en galego, e que estaban esquecidas (sobre todo por culpa da dictadura) ou agotadas nos máis diversos rincóns culturais do mundo nos que houbo algunha colectividade galega ilustrada.
Manuel Regueiro volve a Lugo e continúa o seu labor docente do Instituto Ánxel Fole, no que se xubilou no ano 2012. Pero sempre facendo de “animador” da actividade cultural-filosófica, ahora, fundamentalmente cos seus alumnos. Pero tamén no Instituto Teológico Compostelano (non hai que esquecer que foi Licenciado en Teología) e na Escola de Familia da Diócese de Lugo. Así mesmo, era asiduo colaborador de GaliciaDigital. Todos os que lle solicitaban a súa colaboración sabían que a resposta ía ser positiva.
Manuel Regueiro na presentación de "Os nove anos de Fraguas en Lugo"
Nada explica mellor esta actitude do Profesor Regueiro que a colaboración xunto con outros lucenses nos actos que que se fixeron con motivo de estar dedicado o Día das Letras Galegas a Don Antón Fraguas. Xa moi enfermo foi quen de prestar esa colaboración para que o Colectivo Egeria organizase unha exposición e fixese un libro sobre “Os nove anos de Fraguas en Lugo”. Este é o espirito que reflicte moi ben a personalidade de Regueiro: “nada do que faga referencia á cultura ou ao pensamento lle era alleo”.
