Penso que Manolo Regueiro e mais eu, antes de coñecernos persoalmente e de tratarnos, botamos anos tendo xa noticia un do outro. No aspecto profesional tiñamos seguido unha traxectoria moi similar, pero a certa distancia no que se refire ós tempos; coma quen sobe pola mesma escada, pero marcando chanzos diferentes, a algunha distancia un do outro, dada a diferenza de idade e, así, de promoción. Eu era algúns anos máis vello ca el e, dese xeito, eu ía sempre uns chanzos máis arriba na escada. Os dous, tras estudos eclesiásticos, fixemos a licenciatura en Filosofía na Universidade Pontificia de Salamanca, pero eu uns anos antes ca el, polo que non coincidimos; opositamos a Institutos de Ensino Medio, pero eu igualmente uns anos antes; estivemos os dous de profesores de Filosofía en Institutos da capital lucense, pero eu xa marchara a outro destino antes de el vir para ensinar en Lugo; e así.
O que nos mantivo “sabedores” un do outro eran os compañeiros e amigos que tiñamos en común e tamén, máis adiante, as coincidencias en xuntanzas de tipo profesional nas que participabamos. Penso que nos escoitabamos con atención mutua e pronto chegamos a ser, aínda na distancia física, amigos.
Pode dicirse que non nos tratamos cunha certa asiduidade ata que el veu traballar a Santiago, nomeado Director Xeral de Política Lingüística, no equipo de Juan Piñeiro, Conselleiro de Educación. Este mesmo Conselleiro foi quen me nomeou a min para desempeñar as funcións de Presidente do Consello Escolar de Galicia. Manolo Regueiro pertencía ó Consello Escolar de Galicia polo sector de representantes da Administración Educativa e, polo tanto, aí coincidimos.
Esta situación deunos ocasión de tratarnos e conversar longo e polo miúdo, non so nas sesións dos órganos do Consello, senón en conversa directa no seu despacho, en relación sobre todo cos proxectos normativos que a Consellería presentaba ó preceptivo ditame do Consello Escolar. Hei sinalar que el se interesaba por todos eses proxectos, fosen da natureza que fosen, aínda que, sobre todo, polos que facían referencia á política lingüística, que el deliñaba.
Era dos que tomaban o Consello Escolar moi en serio, non obstante o carácter meramente consultivo do órgano. Buscaba sempre non soamente “vencer”, é dicir, levar adiante os seus proxectos e os dos demais departamentos da Consellería, que iso xa o tiña a priori garantido, dada, como digo, a natureza consultiva do Consello; el quería ademais convencer das bondades dos proxectos e que, así, saísen airosos da proba da crítica. Nesa súa teima, e convencido como bo filósofo de que tamén os outros poden ter a súa parte ou “porción” de verdade, aceptaba sen problema as suxestións ou emendas razoables que proviñan da oposición e podían enriquecer a norma proxectada.
Era un profundo convencido da “harmonía” na convivencia: tanto da que pode darse ou establecerse entre posicións socio-políticas diferentes, como da que debe producirse no uso ou emprego persoal e social (e, así, escolar) de dúas linguas oficiais diferentes, no mesmo territorio. Cría firmemente nun “bilingüismo harmónico” para Galicia, que se puidese traducir ó terreo do emprego das linguas no ensino. Non era nada proclive ás estridencias: nin a provocalas, nin a alentalas nin a mantelas. Penso que todo isto era nel xa temperamental.
Cando entra de Conselleiro de Educación Celso Currás, Manolo e máis eu continuamos desempeñando no novo equipo as mesmas funcións que viñamos exercendo.
Maite y Manolo con sus hijos Fernando y Francisco
O Centro Ramón Piñeiro para a Investigación en Humanidades, que dependía da Dirección Xeral de Política Lingüística, deparounos novas ocasións para relacionarnos e colaborar. Eu levaba anos traballando sobre a obra de Álvaro Cunqueiro, na que vía moitas ideas de grande interese desde unha perspectiva filosófico-antropolóxica; e tiña xa unha considerable morea de folios en que se analizaba o peculiar mundo conceptual-vivencial de Cunqueiro. Pero non vía claro a quen podería dirixirme con vistas á publicación dun libro, que podía ademais ser de certo volume.
Un día faleillo a Manolo Regueiro, que me dixo: “Tráeme os folios que os vexo no fin de semana”. Levounos para Lugo e ó luns seguinte chamoume e díxome: “Isto hai que publicalo e gustaríame que fose no Centro Ramón Piñeiro. Pero mira: o Piñeiro non é simplemente unha editorial; publica o que producen os seu membros. Por iso nomeareite “colaborador”, segues traballando alí e cando o libro estea completo, publicarémolo”. Así foi como saíu do prelo “Don Hamlet e a realidade cunqueirana”.
A propósito doutro libro meu, que tamén foi publicado polo Ramón Piñeiro, “Bases antropolóxicas da obra de Castelao”, lembro un dato revelador do modo de ser de Regueiro. Xa se fixera a habitual presentación da obra nas dependencias do propio Centro, pero Manolo quixo facer outro acto en Rianxo, con ocasión do cal faríaselle entrega dun exemplar do libro a Teresa, a irmá de Castelao. Así se fixo na Casa de Cultura, con asistencia do Conselleiro de Educación, o Alcalde de Rianxo, o Director do Piñeiro e, por suposto, Manolo Regueiro, Director Xeral de Política Lingüística. Asistiu numeroso público, veciños de Rianxo. O acto, con independencia do seu interese cultural, foi moi emotivo. E alí puiden constatar aquela para min sorprendente emotividade de Regueiro; contaxiado polas bágoas de Teresa ó recibir o libro sobre o seu irmán, puiden ver que a Manolo lle brillaban os ollos, nun evidente esforzo por non esbagoar abertamente. É dicir, que debaixo daquela súa cachaza e da súa flegma, que ata podían dar sensación de frialdade, agochábase unha sensibilidade fondamente emotiva.
A derradeira vez que estiven con Manolo foi tamén no Piñeiro, con motivo da constitución do equipo para a elaboración dun dicionario escolar galego de Filosofía. Este equipo presidíao Ramón López Vázquez, que quixo contar tamén coa colaboración de Manolo Regueiro. Aínda que xa levaba tempo mal de saúde, no curso daquela sesión apenas se lle notaba. Encontrábase moi animado, poñendo moita ilusión en todo. Quixo que se lle asignase traballo como ós demais. Ó final resultou que a enfermidade foi minando visiblemente as súas forzas, pero nunca o seu entusiasmo polo traballo do dicionario. Foi un exemplo para todos.
