Aínda non hai un ano que o meu pai morreu. Eu non estaba en Lugo. Hai anos que fago a miña vida en Vigo e atopábame alí traballando. Meu pai foise sen que o esperásemos, sen facer moito ruído, na súa casa. Pódese dicir que foi afortunado, pero tratándose da morte a sorte non ten nada que ver.
Manuel Regueiro Tenreiro naceu en Perbes, fillo de Xosefa e Francisco, de alí o meu nome. O do meu irmán é Fernando, que vén do noso outro avó por parte da nosa nai. A familia está chea de Franciscos e Fernandos, pero Manuel solo había un.
O meu avó
Eu non cheguei a coñecer ao meu avó Francisco xa que morrera antes de que eu nacese. O meu pai tiña un gran recordo del. Mecánico da mariña, loitou na Guerra Civil e tivo a oportunidade de navegar por toda a costa peninsular. Incluso estivo no Báltico, patrullando coa mariña da Alemaña ata o ano 1943 nunha lancha torpedeira.
O meu avó quizais representou na vida do meu pai unha fiestra que daba ao mundo, ao progreso, a aprender novos idiomas, ao saber e á aventura, fóra do que era o día a día dunha aldea. Quizais a súa teima por que saísemos ao estranxeiro ten a súa orixe nas vivencias do meu avó.
A súa morte, en plena adolescencia significou un desastre, un verdadeiro trauma para el. Pechouse de repente esa fiestra cara o exterior, desapareceu esa figura de referencia que era o meu avó en contraste coa miña avoa. É agora cando podo imaxinar o impacto que puido ter a perda dun pai tan cedo.
A miña avoa
A quen si que puiden coñecer abondo foi a miña avoa Xosefa, unha viúva que tivo que sacar adiante aos seus seis fillos. A influencia do seu carácter duro e quizais distante. O seu cariño condicional e cun nivel de pragmatismo abafante. Fronte a unha xuventude dura, na que meu pai sentiu quizais falta de atención, debido ás circunstancias familiares, está o enorme cariño e a sobreprotección á que nos vimos sometidos os fillos. A relación coa miña avoa era das de antes, o trato de vostede sempre. Meu pai sempre a quixo moito a pesar do difícil do seu carácter.
Josefa Tenreiro, nai de Manolo
Perbes
E que dicir de Perbes, unha aldea, na época de costas ó mar. Cando se baixaba á praia era para buscar algas para ter mulime para as terras, ou vermes para pescar.
É innegable a influencia dunha aldea coma Perbes: corredoiras e estradas sen luz, camiños que se confundían con lameiros, o apeadoiro, as vías do tren, os bosques tupidos, camiños sen saída... Meu pai saía para Santiago no tren, cara ao Seminario, destino de moitos rapaces que non tiñan outra forma de chegar aos estudios superiores. Non abundaba moito desas épocas con nós.
A miña nai
E chegou a oportunidade de estudar fóra de Galiza. Por fin os meus pais se coñecen en Salamanca. E insisto en Salamanca, porque a min paréceme un entorno incomparable para que dous xoves estudantes comecen unha relación... Miña nai, unha muller estudante de medicina, castelá ata a médula, cunha familia, educación e cultura pouco que ver coa do meu pai. Fan unha parella extraordinaria. Non podo dicir outra cousa, son os meus pais. Máis agora, que tiven a sorte de ser pai eu mesmo e saber de primeira man a satisfacción, carga e responsabilidade que supón ter nenos.
Francisco Regueiro cos seus pais
Lugo
Moitas veces lle dou voltas á cabeza sobre como unha serie de variables vitais levaron os meus pais a vivir en Lugo. A chegada a Lugo é cando empezan os primeiros recordos sólidos cos meus pais. Meu pai sempre estivo presente na nosa educación. No esquema que teñen moitos pais de policía bo e policía malo, meu pai sempre representou ao policía bo. Cando todo parecía perdido alí estaba o meu pai para abrir tódalas portas que parecían pechadas, a costa do anoxo da nosa nai, que vía na actitude do meu pai unha continua sabotaxe do seu plan educativo.
Sempre mantivo unha postura mais ben en segundo plano, deixando que a miña nai levase a batuta no que era a nosa educación na casa. Meu pai era esa figura no seu despacho, cos seus libros, sempre agarimoso, disposto a deixalo todo por nós, pero aínda así non tan presente coma ela.
Non lle prestamos moita atención ó tempo que lle dedicaba a estar no seu despacho, coa mesa sempre chea de libros, cartas, notas... Alí onde viviamos sempre tiñamos unha habitación reservada para un despacho, un refuxio, un oasis de tranquilidade. Estantes cheos de libros, primeiro con máquina de escribir e finalmente co ordenador. Para un neno tratábase dunha habitación fascinante, pero na que, ó mesmo tempo, non parabamos moito.
Santiago
Levabamos unha vida perfectamente normal cando chegou o momento no que o meu pai comezou o súa etapa laboral en Santiago. Foi nese momento, coincidindo co comezo da miña adolescencia, cando perdemos, dalgunha maneira, o contacto continuo co meu pai.
Coincidiu tamén coa miña saída da casa. Saín para facer COU en Londres para nunca volver a vivir na casa dos meus pais a tempo completo. A partir dese momento ábrese un paréntese na vida, o da emancipación. Saír da casa, estudar unha carreira no estranxeiro, volver a España a estudar un Máster, atopar traballo, atopar parella e finalmente ter fillos. O tempo pasa moi rápido.
Agradecereille sempre aos meus pais a visión que tiveron ó provocar as circunstancias adecuadas para que puidésemos saír da casa ben cedo. Creo que o meu pai sentíase especialmente orgulloso de poder ofrecer aos seu fillos a posibilidade de estudar e vivir no estranxeiro. El tamén sempre expresou o seu desexo de poder vivir, ter experiencia en vivir no estranxeiro, aprender un idioma, especialmente o inglés, vivir os costumes diferentes... É todo isto posible sen esquecer o seu profundo afecto pola súa terra e o seu idioma, o galego.
Non vou falar da súa etapa profesional en Santiago, xa que estou seguro de que haberá moita xente que o faga. Gustaríame falar do seu legado na nosa familia. Que é o que aprendemos do meu pai.
Legado
O traballo. Sempre sorprendeume a capacidade do meu pai para dedicarlle tempo ao seu traballo. E moitas veces non só ao traballo se non o tempo dedicado á reflexión sobre os coñecementos adquiridos. Toda esa dedicación só pode ser produto da paixón, de que realmente gustaba do que estaba a facer.
O rigor. Non e algo ó que eu estea afeito. Os libros que lía sempre estaban subliñados e cheos de anotacións o pé das paxinas, ou se non acompañados con pequenas fichas tamén cheas de anotacións. E máis citas, esquemas e anotacións... Creo que é salientable a enerxía que lle dedicou ao traballo durante a súa enfermidade. Certamente foi coma o seu despacho, un refuxio e unha maneira de fuxir da realidade á que se vía sometido.
O talante. Meu pai sempre foi moi respectuoso coa opinión dos demais, as súas opinións e crenzas. Era máis de forxar o teu futuro sen mirar moito o que fan ou pensan os demais. Penso que non era partidario de soster unha ultraortodoxia respecto a nada, senón de manter unha postura observante, crítica e construtiva. Penso que o concepto que abrazou para o galego, dunha convivencia harmónica co castelán e o resto das linguaxes é un reflexo desta maneira de pensar. Aproveito para subliñar a súa paciencia cos seus fillos, que en ocasións foron os seus críticos máis feroces, e cos que nunca deixou de intentar razoar e argumentar a favor ou en contra de certas posicións ideolóxicas. É por esta razón que non chego a comprender como hai familias nas que non se pode falar de certos temas, especialmente de política, cando cos meus pais sempre foi unha ocasión de aprender e compartir maneiras de pensar. Pódese dicir que, coma min, sempre está disposto para gozar dun bo debate.
A fe. Outro aspecto do carácter do meu pai que sempre me fascinou foi a súa fe na raza humana. Sorprendeunos a todos a ilusión coa que retomou a súa vida docente unha vez que a súa actividade na Xunta rematou. A ilusión coa que volveu a tratar cos seus alumnos adolescentes, os seus pais e o día a día dun mestre dun instituto de secundaria. Sorprendíame oílo falar dos seus alumnos polo seu nome, do fenomenal que era todo, incluso dos seus pupilos máis “rabudos”...
O galego. Era o único que falaba galego na casa. Sempre que podía utilizábao para ter conversas cos seus fillos ou para falar coa súa nai e a xente de Perbes. Inculcounos de maneira constante o amor pola lingua galega, falándoo e regalándonos libros, sempre cun espírito inclusivo, sen caer na obrigatoriedade nin a excesiva ortodoxia.
O final
Recordo o día no que o meu pai enfermou. Na miña cabeza nunca cheguei a comprender que encarábamos os derradeiros seis anos co meu pai. Nunca quixen aceptar a realidade xa que para min o meu pai sempre fora unha figura fisicamente forte, invencible... Compartimos moitas cousas nestes últimos anos: o crecemento do seu primeiro neto, David, é o nacemento é bautizo das súas netas Sara e Eva coma feitos mais salientables.
O cancro, esa maldita enfermidade, foille privando a meu pai das cousas que fan da vida unha experiencia aceptablemente agradable. Privoulle de autonomía. Aínda así, a pesar de certos momentos especialmente duros, nunca se rendeu nin perdeu a esperanza.
Iso non quere dicir que non fose consciente de que eventualmente todo tería que terminar. Atopábalo moitas veces totalmente abstraído, “remoendo”... Aprendín moitas cousas do meu pai durante as nosas conversacións nas súas cada vez máis frecuentes visitas ó hospital, xa que cada vez tiña máis tendencia a compartir recordos que nunca compartira con anterioridade.
Recordo a derradeira vez que o vin con vida, foi para levalo a votar un soleado domingo de Abril pola mañá, na cadeira a rodas, a maior parte do camiño en silencio, desfrutando do paseo que me pediu que ampliásemos despois de pasar pola mesa electoral que lle correspondía. Foi un dia fantástico no que poido desfrutar da compañía de toda a súa familia... Nunca se me pasou pola cabeza que sería a derradeira vez que estariamos xuntos.
E é agora, que non hai nin un ano que morreu, tal e como dicía ao principio, cando se pode pensar que non aproveitamos todo o tempo que pasamos xuntos. Con todo, penso que o único que temos que poñer en valor é a sorte que tivemos a miña familia e mais eu, de ter un pai coma o noso, sempre dispoñible, sempre agarimoso e comprensivo.
Síntome e sempre me sentirei especialmente orgulloso de ser o fillo de Manuel Regueiro Tenreiro.
Manolo y Maite, en Salamanca, en familia
